Healing Environment

De term Healing Environment verwijst naar een omgeving die optimaal bijdraagt aan het welzijn, herstel en functioneren van mensen. Dit is het geval als de omgeving, het gebouw en alles wat daarmee samenhangt, naadloos aansluit bij de behoeften en mogelijkheden van patiënten en hun naasten, de zorgprocessen, de kernwaarden en de ambities van een organisatie.
Een gebouw is meer dan een verzameling ruimten met een bepaalde functie en grootte. Uit steeds meer wetenschappelijk onderzoek blijkt dat met het gebouw(-ontwerp, materiaalgebruik en inrichting) ‘winst’ te maken valt. Winst voor de patiënt, voor de staf en de organisatie als geheel. Zo stimuleert een goed ingerichte kamer de mentale rust, het comfort en welzijn van patiënten. Wat weer leidt tot een sneller herstel. Bepaalde ontwerpkeuzes op een IC verkleinen de kans op het ontstaan van een delier. Een ernstige complicatie, met grote gevolgen voor patiënten. Betere verlichting en akoestische maatregelen leiden tot betere concentratie bij personeel en minder fouten. Allemaal kosten die zwaar meewegen in de businesscase van zorgorganisaties.

Evidence Based Design

Iedereen voelt intuïtief wel aan dat gebouwen invloed hebben op hoe mensen functioneren en hoe ze zich voelen. Hoe ongrijpbaar die invloed ook is. De potentiële effecten van de fysieke omgeving worden steeds serieuzer genomen, mede door concrete resultaten uit onderzoek. Inzicht in de werking van omgevingen kan helpen gebouwen te ontwerpen die een positief effect hebben op diverse gebruikers, of het nu gaat om patiënten, personeel of bezoekers. In deze context wordt -analoog aan ‘evidence based medicine’- ook wel gespoken over ‘Evidence Based Design’ (EBD).

‘Evidence Based Design is a process of creating healthcare buildings, informed by the best available evidence from research and practice, with the goal of improving outcomes and of continuing to monitor the success of designs for subsequent decision-making’ (Ulrich et al, 2009).

Uitkomstmaten

Bij het meten van het effect van een omgeving kan worden gekeken naar klinische parameters, zoals bloeddruk, hartslag, het optreden van complicaties, medicijngebruik, infectieratio, opnameduur, mortaliteit en fysiologische stress. Of naar psychologische parameters, zoals gemoedstoestand, ervaren veiligheid, gedrag (agressie, onrust e.d.), subjectieve gezondheid, kwaliteit van leven, tevredenheid en welzijn. Ook kan worden gekeken naar de arbeidstevredenheid, het ziekteverzuim, het personeelsverloop en steeds vaker ook naar de kostenbesparing en exploitatievoordelen die zijn te behalen.

Inmiddels zijn er ruim 2500 publicaties over het effect van de fysieke omgeving op de (zieke) mens. Het gaat dan vaak om het achterhalen van effecten van één variabele (bijvoorbeeld het effect van daglicht, natuur of akoestiek) bij een specifieke populatie (ziekenhuizen, ouderen, psychiatrie).

(in)directe invloed van de omgeving op de mens

De invloed van fysieke omgevingskenmerken kan op directe en op indirecte wijze plaatsvinden. Directe invloed verwijst naar de rechtstreekse effecten op de mens. Denk aan hygiëne en veiligheid, aspecten die samenhangen met basale menselijke behoeften om te overleven (‘survival needs’). In deze gevallen grijpt de objectieve omgeving direct in op het lichaam of het gedrag. Meestal verloopt de invloed van de fysieke omgeving indirect, via allerlei psychologische processen. Deze kunnen zowel van cognitieve als van emotionele aard zijn. Het gaat dan niet zozeer om de objectieve, maar eerder om de subjectieve omgeving; de omgeving zoals waargenomen en geïnterpreteerd. Een voorbeeld van een indirecte factor is sociale steun. De fysieke omgeving is in dit geval niet direct van invloed, maar de omgeving kan indirect wel een voor de patiënt essentieel proces als sociale steun mogelijk maken. De indirecte invloed van de omgeving via psychologische processen, is vele malen groter dan de directe invloed van de fysieke omgeving. De psychische processen en factoren waarlangs de omgeving mensen beïnvloed zijn:

stress die veroorzaakt, dan wel versterkt wordt door een omgeving
de ervaren controle of invloed die iemand heeft op de omgeving
sociale interactie en sociale steun
privacy beleving
negatieve emoties (zoals ‘crowding’/druktebeleving, agressie, angst) die een omgeving kan oproepen
gezondheidsbevorderend gedrag (de omgeving kan ‘gezond’ gedrag of een gezonde leefwijze stimuleren of negatieve gewoonten doorbreken)
restoratieve effecten (ontspanning, rustgevende of herstellende effecten van bijvoorbeeld natuur).

De omgeving kan langs deze wegen ziekteprocessen vertragen of draaglijker maken, herstel versnellen, chronische en/of acute gezondheidsproblemen voorkomen en zelfs gezondheid en welzijn bevorderen.

[rps-include blog=1 post=5460]

Bron (beeld): Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal, Arnhem; Architectenbureau Koen van Velsen, Hilversum.