De invloed van het gebouw
Afdelingen voor acute en intensieve psychiatrische zorg zijn vrijwel altijd afgesloten. Ook is er veel aandacht voor toezicht en veiligheid. Vaak is dit onvermijdelijk gezien de aard van de problematiek. Het betekent alleen niet automatisch dat afdelingen een zwaar institutioneel karakter moeten hebben. In tegendeel. Afdelingen waar beheersing en veiligheid de overhand heeft, ten koste van een prettige en comfortabele omgeving, blijken een averechts effect te kunnen hebben op de zorg. Met als mogelijke gevolgen: spanning, agressie, incidenten en daaraan gerelateerd, een verhoogde kans op dwang en drangtoepassingen (o.a. insluiting) tijdens een opname. De bouwkundige kenmerken van een afdeling (zoals lay-out, privacy, veiligheidsniveau en sfeer), zo blijkt uit onderzoek, bieden belangrijke aanknopingspunten om agressie en dwang en drang op afdelingen te verminderen.
Agressie, dwang en vrijheidsbeperking
Agressie en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag zijn veel voorkomende problemen in de psychiatrie en vormen de belangrijkste aanleiding om over te gaan tot vrijheidsbeperkende maatregelen. In Nederland hebben zeven op de tien verpleegkundigen frequent te maken met verbale agressie en vier op de tien met fysieke agressie. Cijfers over uitval, ziekteverzuim en langere termijn gezondheidsschade onder personeel als gevolg van agressie op het werk zijn hoger dan elders in de gezondheidszorg en andere sectoren. Voor (mede)patiënten vormt agressie een bedreiging voor het herstel en het gevoel van veiligheid. Zelfs zo ernstig dat er sprake kan zijn van traumatiserende effecten. Agressie bedreigt dus zowel het welzijn en de kwaliteit van de zorg, als de (ervaren) veiligheid van alle betrokkenen.
Onderzoek
Onderzocht is wat de relatie is tussen bouwkundige kenmerken van gesloten afdelingen (n=199) in Nederland en de toepassing van dwang en drangmaatregelen op deze afdelingen. Het risico op separatie en de duur van separaties stond centraal. Gebruik is gemaakt van ARGUS data (12 mnd.) van 23.868 opnames en 14.838 patiënten (inclusief staf-, afdelings- en patiëntkenmerken). De data omtrent de fysieke omgeving bestond uit gegevens als: de lay-out van een afdeling, veiligheidsvoorzieningen, de (dag)licht toetreding, natuurtoepassingen, het binnenklimaat, de ruimtelijke vertaling van aspecten als privacy en autonomie, het voorzieningen niveau (type ruimten), oppervlaktes etc. (totaal 115 kenmerken per afdeling).
Resultaten onderzoek
Kort samengevat blijken 14 omgevingskenmerken een rol te spelen bij de kans op separatie. Daarbij is gecorrigeerd voor verschillende andere factoren die ook een rol spelen bij separatie, waaronder patiënt- en stafkenmerken. Effecten zijn vooral gevonden voor omgevingskenmerken die clusteren rond drie thema’s:
- privacy en autonomie van patiënten. Hoe meer individuele m2 een patiënt bijvoorbeeld tot zijn/haar beschikking heeft, hoe kleiner de kans op separatie. Hetzelfde geldt voor het comfortniveau, oftewel de mogelijkheden die een patient heeft om zijn/haar omgeving te beïnvloeden en te personaliseren;
- het veiligheidsniveau (niet intimiderend/overheersend, ten koste van normaliteit, privacy/identiteit)
- de sfeer op de afdeling (normaliserend, comfortabel en ‘geruststellend’).
Meer informatie
Voor meer informatie over het onderzoek, de publicatie en de ruimtelijke vertaling naar uw situatie, kunt u contact opnemen via info@oazis.nl
Bron (beeld): Östra Psychiatric Hospital, Gothenburg Sweden; White Arkitekter AB, Gothenburg.
